Page 99 - BKT Annual Report 2023

RAPORTI VJETOR 2023 30
Shënime mbi Pasqyrat Financiare të Konsoliduara për vitin e mbyllur më 31 dhjetor 2023
(shprehur në USD, nëse nuk është shënuar ndryshe)

1. Probabiliteti i humbjes
Probabiliteti i humbjes është modeluar në bazë të modelit të një faktori Merton. Qasja për të modeluar pikëpamjet në kohë dhe PD
makroekonomike është e ndarë në tri hapa të ndryshëm: - Hapi i parë është kalibrimi i PD-ve të grumbulluara TTC; - Hapi i dytë është
që të përfshijë informacionin që kërkon përpara dhe të transformojë PD-të e grumbulluara TTC në PIT PD; - Hapi i fundit është për të
përshkruar konvertimin e PDs PIT në TTC PDs pas një horizonti të caktuar.

Normat e humbjes janë thelbësore për llogaritjen e probabilitetit të humbjes (PD) dhe për vlerësimin e ECL.
Banka përdori norma të brendshme të humbjes për segmentet e binzenesit dhe individëve dhe norma të jashtme të humbjes për
segmente të tjerë. Një sërë variablash makroekonomikë me burim nga FMN, duke përfshirë të dhënat historike duke filluar nga 1990 deri
sot dhe parashikimet për katër vitet e ardhshme nën supozimet e tre skenarëve: bazë, më i miri, dhe i përkeqësuar, janë konsideruar
në modelimin PD-ve të PIT.

Për llogari të pa vlerësuara, PD llogaritet duke përdorur PD-në nominale të ponderuar të të gjitha llogarive të vlerësuara brenda të njëjtit
sistem vlerësimi.

2. Humbja e rezultuar nga mospagesa (LGD)
Humbja e rezultuar nga mospagesa është definuar si përqindja e ekspozimit në mospagim (EAD) që humbet përfundimisht në rast të
mospagimit të një kundërpartie, pas të gjitha rikuperimeve të mundshme nëpërmjet shitjes së kolateralit ose procedurave të arkëtimit.
Sa i përket portofolit të klientëve të kredisë, LGD është modeluar duke u bazuar në vlerën e kolateralit dhe një numër parametrash të
tjerë, si: kohën nga mospagesa deri në posedimin e tij, mundësia e pagesës, mundësia e posedimit, koha nga mospagesa deri në
fshirje, zbritja në shitje etj. Të gjithë këto parametra janë llogaritur nga të dhëna të brendshme historike.

Një aktiv i kolateralizuar i humbur mund të lëvizë nëpër faza të ndryshme pas parazgjedhjes. Banka mund të marrë kolateralin (“Posedim”)
në mënyrë që ta shesë atë (“Shitje”) dhe të kompensojë humbjen e mundshme për shkak të mospërmbushjes së kundërpartisë.
Posedimi i kolateralit mund të bëhet vullnetarisht (“dorëzimi i çelësave”) ose nëpërmjet procesit gjyqësor (procedura gjyqësore). Dhe
shitjet mund të kryhen nga institucioni (pas marrjes së posedimit) ose me anë të vetë-shitjes së konsumatorit. Në datën e shitjes së
kolateralit, çdo zhvlerësim njihet në PASH (shpenzimet e shlyerjes) dhe mund të ndodhin rikuperimet pasuese (arkëtimi i borxheve
qoftë të brendshme ose të jashtme). Shlyerja ndodh kur ka një mungesë në shitjen e kolateralit. Mbyllja dhe shërimet ndodhin kur të
papaguara të plota janë rikuperuar me të parën duke rezultuar në mbylljen e llogarisë (dmth. Asnjë kreditim). Kurimi i referohet llogarive
të mbyllura dhe të rikuperuara. Për llojet e pasiguruara të pasurive, vlera e kolateralit duhet të jetë 0 dhe modeli aktual zbatohet ende
duke marrë parasysh mbledhjen e borxhit të pastër. Në dritën e këtij procesi të rikuperimi, Banka përcakton LGD si (humbje) e pritshme.
Për llogaritë e thesarit, projekteve dhe financave të strukturuara, Banka aplikoi LGD fikse prej 25% për ekspozime të siguruara dhe 45%
per ekspozimet e pasiguruara, referuar kuadrit rregullator të Basel III. Për portofolet e thesarit, projekteve dhe financave të strukturuara,
vlerat e LGD-ve janë caktuar në nivel të tipit të aktivit.

3. Ekspozimi në Mospagim (EAD)
Një aktiv mund të ketë një lloj amortizimi të përshtatur, linear ose principal në maturim. Për aktivet me një lloj amortizimi të përshtatur,
oraret e ripagimit përdoren për të vlerësuar EAD. Për aktivet pa ndonjë lloj amortizimi, supozohet një plan i ripagimit linear. Për ekspozimet
jashtë bilancit, kërkohet që të mbahen dispozita kundër angazhimeve të padërguara. Përllogaritja e BKT për vlerat e faktorit të konvertimit
të kredisë (CCF) është në përputhje me kërkesat e Bazel II sipas qasjes së standardizuar: “Angazhimet me një maturim fillestar deri në
një vit dhe angazhimet me një maturim fillestar mbi një vit do të marrin një CCF prej 20% dhe 50%. “Supozimet e hershme të ripagimit/
rifinanciamit gjithashtu përfshihen në përllogaritje. Megjithatë, shlyerjet e hershme konsiderohen të jenë 0 për të gjitha aktivet, pasi të
dhënat historike të Bankës sugjerojnë ndikim material të parëndësisishëm.